Szukając informacji o dawnych miejscach słowiańskiego (albo ogólniej: pogańskiego) kultu, prędko dochodzimy do wniosku, że nic nie wiadomo i wszystko jest niepewne.
Wikipedia przynosi nam najbardziej podstawowe informacje – Wolin, Ślęża, Łysa Góra.
Można dojść do wniosku, że w Polsce rzeczywiście istniały trzy na krzyż miejsca kultu, więc nie ma o czym mówić.
Interesując się tym tematem zauważyłam, że takich miejsc kultu są tysiące.
Znajdują się w Twojej gminie czy mieście, niezależnie od tego, gdzie mieszkasz.
Co więcej, nie musisz przeprowadzać żadnych żmudnych badań – te miejsca są na wyciągnięcie ręki i pewnie już o nich kiedyś słyszałeś.
Są tak oczywiste, że nawet nie przychodzą ci do głowy…
Jak więc znaleźć pogańskie miejsce kultu w swojej okolicy? To jest naprawdę bardzo proste:
1.Spójrz na nazwy
Mówi się, że ktoś ma coś wypisane na czole, lub że ma coś tuż przed oczami i tego nie widzi. To się sprawdza właśnie w odniesieniu do miejsc słowiańskiego kultu.
Zwróć uwagę na nazwy miejscowości, dzielnic i terenów (uroczysko, polana, góra).
Przykład:
Przykład:
Przykład:
Przykład:
Święta Lipka – ciekawych wniosków na interesujące nas tematy dotarcza praca pt. „Święte gaje Prusów a początki kultu Matki Bożej w Świętej Lipce„, wyd. Sanktuarium Matki Bożej Jedności Chrześcijan, Święta Lipka, 2020 i „Od pogańskiego miejsca kultu do chrześcijańskiego sanktuarium – Święta Lipka i Gietrzwałd na tle krajobrazu sakralnego Warmii„.
Zwróć uwagę na nazwy zwyczajowe, tzn. takie, których nie ma na nowych mapach, ale tak o danym miejscu wypowiadają się starsi ludzie.
Przykład:
Zwróć uwagę na nazwy pomników przyrody, głazów narzutowych, kamieni.
Przykład:
Przykład:
2.Sprawdź kapliczki i miejsca święte
Bardzo często kapliczki stawiano na świętych wcześniej kamieniach i obok świętych źródełek.
Przykład:
Zauważ, że w Polsce kapliczki z charakterystycznymi daszkami widuje się zawieszone na drzewach – to bardzo często są tzw. święte drzewa, czasem pozostałość tzw. świętych gajów.
Przykład:
W samym Radomiu Muzeum Wsi Radomskiej wyróżnia 25 kapliczek na drzewach, zaznaczając, że: „Drzewo w kulturze i symbolice przedchrześcijańskiej na ziemiach polskich stanowiło wariant osi łączącej świat ludzki ze światem boskim. W mitologii słowiańskiej istniało pojęcie „Drzewa Życia”, bądź „Drzewa Świata” (…) Rolę takich lokalnych „Drzew Świata” pełniły wiekowe, olbrzymie dęby, lipy, jawory, sosny, czy wierzby. Drzewa przeznaczone do umieszczenia na nich kapliczek same w sobie stawały się więc święte. „
https://www.muzeum-radom.pl/gazeta-kufer/kapliczki/2427
3.Sprawdź, czy w okolicy nie ma Diabelskich kamieni, Bożych Stópek, Świętych kamieni.
Bardzo często to są dawne kamienie wykorzystywane do obrzędów.
Przykład:
4.Idź na górkę
Bardzo często widowiskowe szczyty gór miały kiedy funkcję kultową…
Przykład:
O Górze Witosławskiej na stronie Lasów Państwowych: ” W tym regionie kult religijny na tej górze sięga czasów pogańskich. Na miejscu pogańskiej świątyni zbudowano chrześcijańską, z odpustem w dniu Zesłania Ducha Świętego.”
https://www.radom.lasy.gov.pl/aktualnosci/-/asset_publisher/1M8a/content/gora-witoslawska-jako-miejsce-kultu-religijnego/pop_up
…a małe górki to kurhany. Od kiedy zaczęłam na nie zwracać uwagę, znalazłam ich kilkanaście w promieniu 15 km od mojego domu, w tym kurhan wodza Jaćwingów.
Przykład:
5.Sprawdź lokalne podania, legendy, wierzenia.
To jedyny punkt, który zakłada większy wysiłek, ale czasami warto go podjąć. Możesz wyjść od miejscowej legendy, która zawiera w sobie jakąkolwiek wzmiankę o poganach, czarownicach, miejscach kultu, nawiedzonych lasach itp. i szukać dalszych informacji w lokalnej prasie, książkach, muzeach.
Przykład z okolic Hajnówki:
W etnograficznych granicach Białorusi w pobliżu wsi Czyży (dawny obwód bielski) znajdowało się wzgórze zwane „Srebrnaja Górka”. Wzgórze otrzymało tę nazwę ze względu na fakt, że niegdyś stali na nim pozłacani i posrebrzani bogowie (idole). Chłopi wymieniali nazwisko jednego z nich – Lelyak.
źródło: mapa archeologiczna grodzieńszczyzny z 1895 roku, https://pruzhany.net/2703-yazycheskie-idoly-na-territorii-belarusi.html
Obecność w gminie miejsc niezwykłych, w tym m.in. „Srebrnej Górki”, potwierdza „Przewodnik Archeologiczny po gminie Czyże„.
Czasem w pewne miejsca się po prostu „nie chodzi”, choć w sumie nie wiadomo, dlaczego.
6.Idź tam, gdzie i tak się chodzi
Z drugiej strony ważne dla naszych przodków miejsca często są ważne też dla nas, choć zdarza się, że sens chodzenia w to czy inne miejsce się zatraca z czasem.
Zastanów się, gdzie w Twojej okolicy organizowane są festyny z okazji Nocy Świętojańskiej, gdzie się chodzi na pikniki i ogniska, gdzie odbywają się procesje na Boże Ciało czy Wielkanoc.
Prawdopodobnie to będzie miejsce, na które już trafiłeś podczas poszukiwań zgodnych z poprzednimi punktami – znajduje się tam święte źródło, charakterystyczny kamień lub obszar o znaczącej nazwie.
Przykład:
Przykład:
7.Wykopaliska
Bardzo często miejscowości nazywają się Grodzisk lub Grodzisko, bo w pobliżu było kiedyś… grodzisko.
Przykład:
https://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/index/id/184604
Często przy tego typu miejscach znajdowane są tzw. przedmioty kultowe, cmentarzyska, kamienne kręgi, wały ziemne, kamienie ofiarne, miejsca o „prawdopodobnym przeznaczeniu kultowym” itp.
Czasem archeolodzy są oszczędni we wnioskach lub czekają na wyniki badań, które mogą się ciągnąć latami. W takim wypadku warto uzupełnić ich wiedzę o wnioski płynące z pozostałych punktów (ciekawe nazwy miejscowości i legendy o okolicach), a także wizytę na miejscu w celu wyrobienia sobie własnej opinii o ukształtowaniu terenu, atmosferze itp.
Bardzo często w jednym miejscu występuje kilka informacji sugerujących, że jest to miejsce wyjątkowe.
Przykład:
We wsi Nowy Wiec (nazwa sugeruje miejsce, w którym odbywają się większe, ważne spotkania) z bagna wyjęto dwugłowy posąg z X-XI wieku. 700 m dalej odkryto dwie osady z VIII – IX wieku. Obok rozciąga się Jezioro Starowieckie (nad którym odbywały się dawniej wiece?).
więcej: https://twojahistoria.pl/2019/10/08/belbuk-swarozyc-a-moze-odyn-kogo-przedstawialy-tajemnicze-rzezby-z-terenu-ziem-polskich/
Przykład:
Na cmentarzu w Dobczycach znaleziono kamienną głowę, która znajduje się w magazynie miejscowego muzeum opisana jako głowa Swarożyca. Kilkaset metrów dalej znajduje się lipa z maryjnym posągiem i skansen, a w nim kapliczka, o której miejski przewodnik pisze: „Według legendy pierwotnie figura ta stanowiła posąg Światowida. Niegdyś stała na rozstaju dróg, obok dworu w Gaiku, obecnie teren ten znajduje się pod wodą.” Mamy więc Gaik, posąg Światowida, tajemniczą głowę i świętą lipę w jednym miejscu… W okolicy znajduje się też kurhan w Kornatce.
więcej: https://www.dobczyce.pl/dla-turystow/zabytki2.html ; https://isap.info.pl/2020/03/13/glowa-swarozyca-dobczyce/
Bardzo często szukamy na siłę wierzeń i miejsc ważnych dla naszych przodków tysiące kilometrów od naszego domu i w czasach naprawdę zamierzchłych. Tymczasem ta wiedza jest na wycąągnięcie dłoni.
Jeśli jakieś zwyczaje w Twoim regionie jeszcze się zachowały, znasz je z domu czy z festynów, masz do tych miejsc swobodny dostęp, to można mówić o wielkim szczęściu.
Co wtedy? Takie miejsce może być świetne do medytacji, praktyki własnej, ćwiczenia gimnastyki słowiańskiej, obchodzenia świąt, a może do obchodzenia urodzin i ważnych dla Twojej rodziny wydarzeń?
To może być dobre miejsce do zadumy nad sobą czy swoim regionem. Niektórzy szukają skarbów, albo wręcz przeciwnie – porządkują zdewastowane i zapomniane miejsca. Inny pomysł to warsztaty, pokazy, prelekcje w malowniczej scenerii…
Sam będziesz wiedział najlepiej, co z tym miejscem zrobić, a starsze przekazy czy źródła pisane mogą jeszcze pomóc w zrozumieniu, jaki potencjał ma dany teren. Oczywiście zachęcam do ostrożności, bo znalezione miejsce może okazać się zarówno cudowne, jak i upiorne…
Powodzenia i dajcie koniecznie znać, co wynikło z poszukiwań.
Sonia
Dowiedz się czegoś o Słowianach 
W odpowiedzi na “Jak znaleźć słowiańskie miejsce kultu? [odp: ŁATWO!]”
[…] drugie nie wyklucza posiadania miejsc kultu czy pomników, szczególnie w kontekście tak dobrze opisanych świętych gajów czy jezior […]
PolubieniePolubienie