Posągi, bałwany, kamienie

---

Chyba nigdzie nie ma spisu wszystkich, a do tego posągi są niszczone, przepadają lub się gubią, więc chyba warto je uwiecznić?

---

Janina Sokołowska, Wczesnohistoryczne posągi kamienne odkryte na ziemiach polskich, Światowit, 1924-1928.

Anonimowy posąg

Jak podaje Franciszek Kotula w Po Rzeszowskim Podgórzu błądząc, gdzieś w latach 50-tych, czy na początku 60-tych, w Golcowej na Podgórzu Dynowskim robotnicy wydobywający piaskowiec do budowy drogi odnaleźli kamienny posąg (niedaleko znajduje się wzgórze kultowe zwane Michałkiem, od kaplicy Michała Archanioła), uznany przez nich za pogańskiego bożka, za Światowida, którzy następnie również zniszczyli „żeby nie było kłopotu”.

https://www.google.com/maps/d/u/0/viewer?mid=1X5IqjG9ZwpF5pUC9RI7O50HF1Os&hl=en_US&ll=49.97542910033043%2C21.58893409345704&z=8

Bałwany z Koła

Bałwan z Czernichowa

Baba

W „Encyklopedyi do krajoznawstwa Galicyi pod względem historycznym, statystycznym, topograficznym” można trafić na ciekawe wytłumaczenie pochodzenia nazw typu babi szczyt, Babia Góra itp. na przykładzie „babiego” pasma górskiego na dzisiejszej Ukrainie:

Baby pruskie

Z Wikipedii:

„Najstarsza wzmianka o babie pruskiej pochodzi z 1706 z kroniki miasta Bartoszyce, gdzie pada jej nazwa „Bartel”. Badacze zebrali informacje o 21 „babach”, z czego 8 uważa się za dzieła nowożytnych rzeźbiarzy”

Tu znajduje się mapa bab pruskich. Autor pracy „Kamienie kultowe na ziemiach pruskich” wymienia łącznie 78 różnych kamieni kultowych i ofiarnych w Prusach ( z opisami).

Spis bab pruskich

Cztery baby pruskie są w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku:

Baba z Gałdowa/Jędrychowa

Na zwietrzałej powierzchni posągu dostrzec można zarys lewej ręki dzierżącej laskę, pałkę lub maczugę, a poniżej górną cześć miecza. Widoczny jest róg do picia. W latach dwudziestych XX wieku zaznaczone były jeszcze oczy.

Przypominający człowieka głaz został wymieniony w 1401 roku w dokumentach krzyżackich jako Święty Kamień (heiligen Stein). Był on traktowany jako znak graniczny między wsiami Gałdowo i Jędrychowo w pow. iławskim. W 1887 roku został przewieziony do Gdańska.

Baba z Susza

Posąg stał na styku granic trzech miejscowości Susz, Rożnowo i Bronowo w pow. iławskim. W 1887 roku został przewieziony do Gdańska.

Baba z Susza/Nipkowa

Na posągu wyraźnie wyrzeźbiono szczegóły twarzy – oczy, nos, usta, wąsy i brodę. W prawej ręce zaznaczono róg do picia, a przez lewą „przewieszono” miecz.

Posąg stał nad Jeziorem Suskim, na granicy dwóch miejscowości Susz i Nipkowie w pow. iławskim. Krótko po 1889 roku został przewieziony do Gdańska.

W lokalnym folklorze rzeźbę zwano Mnichem (Mönch), w pobliżu miejsca jej ustawienia znajdowała się także Mnisza Karczma (Mönchkrug).

BABA z MÓZGOWA/LASECZNA

Wśród tzw. bab posiada najbardziej rozbudowane urzeźbienie powierzchni. Oprócz szczegółów twarzy i rąk, dostrzec można róg do picia, naszyjnik, włócznię z charakterystycznym grotem oraz maczugę, buławę lub szamańską laskę. Na plecach być może zaznaczono kolistą tarczę. Ponadto na bokach wyrzeźbiony jest miecz oraz postać z rękoma w geście modlitewnym.

https://archeologia.pl/dom-przyrodnikow/baby-pruskie

Baba z Prątnicy

Jedna z bab została wmurowana w ścianę kościoła w Prątnicy.

Baba z muzeum w Toruniu

Jakiś czas temu głośno było o babie pruskiej, która leży jako ni to ławka ni to rupieć na dziedzińcu muzeum w Toruniu. Podobno już ją postawiono.

• Baba z Barcian

Znajduje się przed Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.

Gustebalda z Bartoszyc

Posąg około 1714 roku stał w kościele p.w. św. Jana Chrzciciela w Bartoszycach, gdzie uchodził za dziewczynę, która skamieniała za karę za głupotę i próżność, przeklęta przez własną matkę. Około 1836 roku stanowił najprawdopodobniej podstawę chrzcielnicy. Jeszcze w drugiej połowie XVIII wieku, za sprawą Friedricha zu Anhalt, rzeźba zaczęła być utożsamiana z Gustebaldą – legendarną córką pruskiego króla Weidewuta. W 1902 roku posąg przeniesiono na jedno z miejskich skrzyżowań, gdzie stanął obok kamiennej misy chrzcielnej i rzeźby Bartla. Tamże – dzisiaj to skrzyżowanie ulic Bohaterów Warszawy i Marii Curie-Skłodowskiej – stoi nadal.

Regionalna Pracownia Dygitalizacji, https://www.cyfrowewm.pl/obiekt/722/baba-pruska-gustebalda-w-bartoszycach

Baba Bartel z Bartoszyc

Jedna z dwóch bab zachowanych w Bartoszycach. Baba z brodą.

Baba z Poganowa

Wieczorem 23. sierpnia 2007 r., we wsi Asuny,położonej około 30 km na północ od Kętrzyna, miałomiejsce uroczyste zakończenie międzynarodowegopleneru rzeźbiarskiego, którego tematyką byłypruskie „baby” kamienne. Kilka godzin wcześniej,w lesie, w pobliżu miejscowości Poganowo, położonej15 km na południe od Kętrzyna, archeolodzy prowadzący badania pruskiego kompleksu osadniczego i studenci biorący udział w badaniach, jako pierwsi spojrzeli prosto w oczy dwudziestej drugiej, nowo odkrytej „baby”…

Mariusz Wyczółkowski, Baba” kamienna z Poganowa.
Wczesnośredniowieczne miejsce kultu Prusów, Seminarium Bałtyjskie, tom II: 605-633. Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa 2009, https://www.researchgate.net

 

Boże stópki

Każdy chyba był kiedyś z klasą na wycieczce gdzieś, gdzie był do podziwiania kamień z tzw. Bożymi Stópkami, odciskami czarcich kopyt i podków. Jest ich tak wiele, że nie mogę wszystkich wymienić i dla porządku dodam, że w Indiach czy Nepalu, a więc pewnie i na całym świecie też, znajdują się analogiczne odciski stóp wielkich więtych, a nawet samego Buddy. Tak czy inaczej, często Boże Stópki to też święte kiedyś dla kogoś kamienie, więc odnotujemy. Pod tym adresem w ramach stypendium Ministerstwa Kultury zebrano kilkadziesiąt Bożych Stópek i Czarcich Kamieni ze Wschodniej Polski.

Bóstwo z Małocina

kamienna rzeźba granitowa, pogański bożek z okresu wczesnośredniowiecznego przedpiastowskiego znajdujący się w zbiorach Muzeum Ziemi Zawkrzeńskiej w Mławie.

Baba chęcińska

Przed powstaniem listopadowym w przedsionku Pałacu Staszica stała figura tzw. „baby chęcińskiej”, którą uznawano za zabytek z czasów przedchrześcijańskich. Do zbiorów Towarzystwa Przyjaciół Nauk pozyskał ją Staszic. W 1817 roku podczas objazdu rządowych kopalń i hut na Kielecczyźnie wypatrzył ją w Chęcinach i polecił tamtejszemu burmistrzowi dostarczyć ją do Wisły, skąd miała być dalej przetransportowana do Warszawy. Relacja o tym zdarzeniu jest w liście z 16 listopada 1817 roku Zoriana Dołęgi Chodakowskiego (właśc. Adama Czarnockiego) do Ludwika Kropińskiego. Czytamy tam m.in.: „W Chęcinach babę ogromną z marmuru tamecznego wyrobioną, nagą, przepasaną dębowym liściem i wiankiem liściowym na głowie, stojącą od niepamiętnych czasów pod jednym domem, przerysowałem.

Z. Dołęga Chodakowski, „O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem” oraz inne pisma i listy, opracował J. Maślanka, Warszawa 1967, s. 181.

Rysunek, o którym wspomina autor, wygląda tak:

„– „Babą chęcińską” nazywał lud w Chęcinach posąg kamienny, zapewne także czasów pogańskich sięgający, około r. 1828 z Cbęcin do Warszawy przywieziony i w przedsionku Towarzystwa Przyjaciół Nauk umieszczony. Baba chęcińska miała na głowie rodzaj czepca czy wieńca z liści i przepasana była nad biodrami liściowym wieńcem, co bardzo przypomina zwyczaj wieńczenia się dziewcząt i przepasywania bylicą przy sobótkach sandomierskich. W Chęcinach (podobno w wodzie) znaleziono drugi posąg, męski, nazwany przez lud „dziadem”; został on około roku 1827 przez Sokołowskiego, mieszczanina chęcińskiego, zniszczony.

Zygmunt Gloger, Encyklopedia Staropolska Ilustrowana, 1900

Baby w Dniepropietrowsku

Kilkadziesiąt bab zebranych zostało przed Muzeum Historycznym w Dnieprze. Tutaj tylko dodam, że szukając info o babach na terenach Ukrainy natrafiłam na dziesiątki, wszystkie raczej podobne i podobno zostawione przez koczownicze plemiona ze tepów Azji, przez co pas tych bab ciągnie się aż po głęboką Mongolię. Więc ponieważ zjawisko jest dobrze opisane, a wszystkich bab i tak nie zamieszczę, więc odnotowuję tylko kilka przykładów bab kamiennych z Ukrainy.

Baba ze Stadnicy

W kolekcji Krakowskiego Muzeum Archeolo-gicznego znajduje się posąg kamienny (nr inw.:MAK/7911), należący do przykładów monumentalnej rzeźby statuarycznej. Jej twórcami byli tursko-mon-golscy koczownicy przybyli na tereny nadczarnomorskie w połowie XI wieku, znani w Europie pod nazwą:Kumanie, Kipczacy lub Połowcy. Posąg znalazł się wśród eksponatów Muzeum Archeologicznego w Krakowie jako dar, przekazany na przełomie XIX i XX wieku, przez Ernesta Rohozińskiego herbu Leliwa,właściciela dóbr w Stadnicy, w powiecie Taraszcza,w guberni kijowskiej (dzisiaj rejon taraszczański,obwód kijowski).

Aneta Gołębiewska-Tobiasz,BABA KAMIENNA Z KOLEKCJI MUZEUM ARCHEOLOGICZNEGO W KRAKOWIE, MATERIAŁY ARCHEOLOGICZNE XXXVIII, 2010, https://wib.ibemag.pl/wp-content/uploads/badania_naukowe/wydawnictwa/materialy_archeologiczne/2010/7.pdf

Baby i kamienie z Białorusi

Tu zdjęcia a Tu znajduje się lista ciekawych kamieni i bab z Białorusi:

a tu mapa wszystkich bab, kamieni ofiarnych czy „diabelskich kamieni” na Białorusi:

Tu są zdjęcia wielu ciekawych posągów, kamieni i „bab” z terenu Białorusi, których nie wymieniłam.

Baby z Bamberga

Kamienne baby znaleziono w rzece Regnicy. Obecnie znajdują się w tamtejszym muzeum.

Bałwan z Łysej Góry

Belbuk z Łubowa

W okolicy wsi są ślady dawnej bytności człowieka: na wzniesieniu Sosnowa Górka położonym na północ od wsi znajduje się cmentarzysko prasłowiańskich grobów skrzynkowych, nad płynącym w sąsiedztwie Białym Potokiem – ślady osady wczesnośredniowiecznej. W 1925 r. rybacy w czasie połowu ryb, wyłowili kamienny posąg słowiańskiego bożka Belbuka. Według legendy w przeszłości posąg Belbuka znajdował się u stóp wiekowego dębu na szczycie Sosnowej Górki. W okresie chrystianizacji, obiekt kultu miejscowych mieszkańców został wrzucony do jeziora. Obecnie znajduje się w Muzeum Regionalnym w Szczecinku.

Strona Urząd Miejski Borne Sulinowo http://www.bornesulinowo.pl/?page_id=545

Baby z Nieborowa

Cztery baby stoją w ogrodzie pałacu w Nieborowie.

podpis prof. Demetrykiewicza informuje, że fotografia przedstawia figury bab kamiennych zdjęte z kurhanów na Ukrainie i ustawione w ogrodzie dworskim.

Baby nieborowskie. Pochodzenie i funkcja. Piotr Jaworski, Cenne Bezcenne Utracone, 2011, http://cennebezcenne.pl/wp-content/uploads/2017/11/CBU_2011_3-s-19-21_JAWORSKI.pdf

Czyje to dłonie? Unieradz

W ścianę kościoła wmurowany jest kamień z dłońmi, którego zdjęcie znajduje się tu.

Głowa z Jankowa

Głowę znaleziono w 1887 roku podczas pogłębiania stawu. Jak na mój gust to Jezus ale kto wie.

Głowa z Dąbrówki koło Radomska

Głowa znaleziona w latach 50., niestety już wtedy była w stanie znacznego rozkładu, a nieumiejętna konserwacja jeszcze ją zniszczyła.

Głowy z Inowrocławia

W ścianie pochodzącego z 1180 r. kościoła w Inowrocławiu od zewnątrz wmurowane są następujące buzie:

Na ścianach kościoła są też inne ciekawe wyryte zwierzątka czy diabełki. Ogólnie to jest chyba kilkadziesiąt kościołów z takimi główkami i przeważa teoria, że dawniej jako przestrogę czy ‚biblię ilustrowaną” umieszczano takie wizerunki diabłów czy grzeszników od zewnątrz kościoła i nie ma to związku z pogaństwem. Z drugiej strony te twarze pochodzą z czasów, gdy bardzo podobne twarze zdobiły różnego rodzaju „baby”. Dlatego umieszczam tu kościół w Inowrocławiu jako przykład, ale wszystkich takich przykładów nie będę zbierać. Tu jest lista kilkunastu takich przypadków z Dolnego Śląska.

Jeśli to rzeźby kościelne wyobrażające diabły i grzeszników widziane oczami artysty z XI wieku, to nadal dosyć ciekawy zabytek.

Dwugłowy posąg

Oryginał zaginął, kopia jest w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku.

Enigmatyczna, łotewska głowa

Głowę wykopał chłop pługiem w XIX wieku, oddał kamieniarzowi, kamieniarz – muzeum. Ponownie wypłynęła w roku 2000, gdy wykopano ją obok kościoła, gdzie można ją podziwiać do dziś.

Forma odlewnicza

Głowa z Dobczyc

Głowa została znaleziona:

przez wybitnego polskiego archeologa Gabriela Leńczyka, na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku ciałopalnym. Prawdopodobnie chodzi tu o stanowisko umiejscowione na wzgórzu Trupielec (476 m) w pobliżu Kornatki.

Autor tekstu: Karol Grabowski
Stworzone w ramach iSAP – Słowiańska Agencja Prasowa
CC BY-SA 3.0

Co ciekawe, w Dobczycach jest też kapliczka, która:

ochodzi z 1604 roku i przedstawia Chrystusa Frasobliwego. Reprezentuje typ kapliczek na słupach. Wykonana została z bloku piaskowca zwieńczonego kamiennym krzyżem, nakryta jest blaszanym daszkiem na żelaznych prętach. Znajduje się ona w Skansenie na wzgórzu staromiejskim. Według legendy pierwotnie figura ta stanowiła posąg Światowida. Niegdyś stała na rozstaju dróg, obok dworu w Gaiku, obecnie teren ten znajduje się pod wodą.

Serwis Gminy Dobczyce, https://www.dobczyce.pl/dla-turystow/zabytki2.html

(patrz: posąg z Łopuszna, gdzie jest podobna historia).

Idol ze Szkłowa na Białorusi

Znaleziony w 1963 roku. Znajduje się w Muzeum Historii Białorusi.

Idol ze Szczecina

W czasie badań archeologicznych prowadzonych w 1995 roku w obrębie wykopu VI (ryc. 1) znalezio-na została drewniana figurka – posążek. Wydobyto go z warstwy XXXVIII, związanej z poziomem osadni-czym datowanym na wiek XI.

EUGENIUSZ WILGOCKI DREWNIANY POSĄŻEK ZE SZCZECIŃSKIEGO PODZAMCZA, Przegląd Archeologiczny, 1995, http://rcin.org.pl/Content/61178/WA308_80329_PIII149_Drewniany-posazek-ze_I.pdf

Idol ze Zbrucza

Idola ze Zbrucza w XIX wieku wydobyto z rzeki. Dziś jest w Muzeum Małopolski w Krakowie.

Jedni dają się pokroić za jego autentyczność, inni za jego nieautentyczność:

Z kronikarskiego obowiązku warto odnotować jeszcze, że w Młoszowej w parku przy pałacu stoi kopia tego posągu. Ponieważ ma pochodzić z 1869 roku, to w pewnym stopniu też jest zabytkiem. Wygląda tak.

Kamienie kultowe i ofiarne z terenu Wielkich Jezior Mazurskich

Kamienie w sierpckiej farze

Artykuł na lokalnym portalu ze zdjęciami, których nie mam odwagi tu wkleić (prawa autorskie). Ale są.

Kamienny tron

Dla Europy doby średniowiecza dość szeroko poświadczone są natomiast kamienne trony. (…) Na takim stolcu mógł zasiąść jedynie wzór cnót rycerskich. (…) Takie obrzędy musiały odbywać się w miejscach uświęconych przez historię mityczną (…) Na ziemiach polskich kamienne stolce intronizacyjne zidentyfikowano w głównych ośrodkach państwa piastowskiego: na Ostrowie Lednickim, w Poznaniu, Krakowie i być może w Gnieźnie.

Religia Pomorzan we wczesnym średniowieczu, K. Kajkowski, A. Kuczkowski, 2010

Kamienie z Leźna

Kamienie znajdują się w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku.

Kamień z Cychr

Kamień stoi do dziś, ale malunek nie zachował się. Podobno ślady farby było widać na nim jeszcze w latach 70.

Kamień z Dźwinogrodu

Kamień z Podgrodzia

Kamień z Kontrewersu

Tajemniczy kamień z rysunkami dwóch postaci sprzed tysięcy lat przeniesiono wczoraj z lasu w Kontrewersie do Mniowa.

Kilka godzin trwała wczoraj operacja przeniesienia głazu, na którym przed tysiącami lat wyryto tajemnicze rysunki. Piaskowiec, odkryty 15 lat temu, nie wzbudzał dotychczas większego zainteresowania. Dopiero w ostatnich miesiącach za sprawą Gerarda Gierlińskiego, paleontologa z Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, zrobiło się o nim głośno. Badacz uznał bowiem, że jest to znalezisko na miarę wielkiej sensacji naukowej, takiego drugiego okazu nie ma bowiem w Polsce.

Echo Dnia, 2006, https://echodnia.eu/swietokrzyskie/tajemniczy-glaz-z-kontrewersu/ar/8265124

Konik kultowy z Gdańska

Krzyż w Neplach

Będąc ostatnio na wycieczce na Południowym Podlasiu odwiedziłam babę kamienną w pobliżu Nepli. Stoi na szczycie niezwykle malowniczej górki tuż nad Bugiem i przy granicy, a po drugiej stronie ulicy stoi czołg, więc kto nie chce tam obchodzić Kupały czy czegoś to jest chyba szalony.

Wersja oficjalna z przewodników itp. jest taka, że to była baba, która została przerobiona na krzyż. W okolicy są też inne potwierdzone baby: w Woskrzenicach Małych, którą leśnicy wykopali w latach 80, na cmentarzu męczenników podlaskich, w Knyszewicach i Kuźnicy.

*Tu dodajmy, że na Dolnym Śląsku występuje kilkaset krzyży pokutnych, które wyglądają właściwie identycznie do „bab”, ale nimi nie są. Lista jest tu. Nie wiem, czy jest gdzieś w internecie odpowiedź na pytanie, co jest krzyżem pokutnym, a co babą, czy to się ocenia tylko na wyczucie lub na podstawie lokalnych legend i zapisów?

Kogut z Meklenburga

Zdjęcie wzięłam z tej strony, która jest cała po rosyjsku, więc więcej na ten temat nie powiem… Autorem zdjęcia jest właściciel tej strony.

Ołtarze

„ Na mniéj dawno ochrzczonéj Litwie, w Prusiech i Inflantach, pozostały dotąd jeszcze ślady odkrytych, nieobudowanych świątyń pierwotnych, miejsc ofiary, i kamienie nakształt Druidyckich ołtarzy, dolmenów, na których zarzynano bydlęta i niecono ognie. Może być, że nad temi prostemi a najstarszemi bożnicami, znajdowały się pokrycia, daszki na słupach drewnianych, kapliczki, które czas zniszczył i ludzie.
 W Litwie w Zawilejskiém, blizko Daugieliszek w Dudach, jest dotąd kamień ofiarny pogański, podłużny, dość wielki, któremu lud jeszcze cześć jakąś oddaje. (Tyszkiewicz, Rzut oka, 43). Jest to zapewnie pomnik piérwszéj i najdawniejszéj epoki zamieszkania tego kraju sięgający, który szczęściem uszedł zniszczenia w XIV wieku.
 Inny tegoż rodzaju głaz, znajdujący się pod Dziewałtowem, zowie się Mak, (może od słowa Moku, rozumiem, liczę, mekonnus uczę się, liczę — miejsce nauki, miejsce liczby). Kamień ten ma w pośrodku wydrążoną dziurę; wysokość jego wynosi stóp cztery, obwodu ma stóp dwadzieścia.
 Inny, pod Rogowem (miejsca tego nazwanie uderza brzmieniem pochodzącém od Rogas, ołtarz po-Litewsku), zowie się Żaltis, i ma na sobie wyryte trzy węże, od których imie jego pochodzi. Miano go przenieść do Kiejdan.
 Pod Oniksztami przy drodze z Wiłkomierza, znajdujący się wielki głaz granitowy, obwodu stóp czterdzieści mający, a dziesięć stóp wysoki, był także ołtarzem ofiarnym. U ludu jest podanie, że bojarzyn jakiś za świętokradztwo, skarany tu został śmiercią, a odtąd kamień nosić ma imie winowajcy: Pantukie.
 Poszukiwania miejsc ofiarnych, przez doktora Kruse, w Inflantach i Kurlandyi, niewiele podobnych odkryły zabytków. Przy Salis w Inflantach, znaleziono pieczarę ofiarną; pod Ermes tamże, wielki kamień — ołtarz w lesie.
 Inne wskazuje d-r Kruse nad Aa, pod Lipawą, w Kazdangen i Kapschten (kamień Perkuna), w Dondangen i pod Anzen w Kurlandyi.
 Kamienie ofiarne u Słowian po wyżynach, na górach, w Litwie po lasach, i po większéj części pod świętemi drzewami stawiane, jak można widzieć na tak zwanym Żaltisie pod Rogowem, miewały nawet nieforemne rzeźby, i mogły być ozdabiane; ale celniejsze rozbito, a to co pozostało, wyobrażenia nam dać niemoże o zniszczoném.

Sztuka u słowian: szczególnie w Polsce i Litwie przedchrześcijańskiéj, Józef Ignacy Kraszewski. A.H. Kirkor, 1860

Pielgrzym Świętokrzyski ze Słupi

Owiana legendami tajemnicza figura stojąca przy drodze z Nowej Słupi na Święty Krzyż pochodzi prawdopodobnie z XIII w. Ksiądz Józef Gacki – historyk ziemi radomskiej i dziejów Kościoła, pisze: Musiano więc pomnik ten wznieść przed rzezią tatarską [w 1260 r. – w przypisie], w której wyginęli wszyscy mieszkańcy tutejsi i okoliczni, a w takim razie znaczenie jego śród napływu innostrannej ludności zaginęło.

Muzeum Narodowe w Kielcach, https://mnki.pl/pl/obiekt_tygodnia/2016/pokaz/133,pielgrzym_swietokrzyski_u_stop_lysej_gory,6

Posągi i posążki

Postać z Sadlna

Można ją zobaczyć na zdjęciu tu.

Inne zaginione „bałwany”

„Sam w dzieciństwie widziałem trzy z takich bałwanów, częściowo potłuczone, leżące niedaleko obejścia kościoła świętej Trójcy w Krakowie, dawno już zabrane

Maciej Miechowita, 1521,w: Leszek Kolankiewicz: Dziady. Teatr święta zmarłych.. Gdańsk: DiG, 1999, s. 426-427

„Pogańska głowa”

Obiekt znaleziony w Gdańsu-Siedlcach pochodzi z XII wieku, posiada ślady polichromii i znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku.

„Magiczne” kamienie Litwy

Na mapie magicznych miejsc Litewskiej Izby Turystycznej pod numerami 6,7,12,21,28 i 53 mamy różne kamienie, w tym górę bogini Ladai, kamień ze znakami z Wilna i Park Mitologiczny.

Mapa jest dostępna tu, a jeśli by kiedyś znikła, to znajduje się też w dziale Mapy.

Największy głaz narzutowy w Polsce

Niedźwiedź, Panna z rybą, Grzyb/Mnich

Wszystkie trzy posągi stoją na górze Ślęży. Szczerze mówiąc do niedawna myślałam, że to są jedyne takie posągi słowiańskie w Polsce… Dookoła są też inne pomniejsze i gorzej zachowane posągi, np. kolejny niedźwiedź czy inny grzyb…

Nic nie jest na ich temat pewne, nikt ich też z tego co wiem za bardzo nie bada.

Obiekt powstał prawdopodobnie w okresie lateńskim^[1], w przedziale czasowym od 200 roku p.n.e. do około 400 roku p.n.e

-pisze o nich Zenon Woźniak w pracy Problem istnienia celtyckiego nemetonu na Ślęży. „Przegląd Archeologiczny”. 52, 2004.

Nikt szczególny, Trzebnica

*zakładam, że to o ten kamień chodzi, bo innego nie mogę znaleźć.

Posąg z Wołkowyska

Posąg z Łopuszna

Posąg z Lwowa / Góra Woronowskich

Ten posąg chyba zaginął, bo nie mogę o nim nic współczesnego znaleźć.

Posąg z Kijowa

P o d ł u g Nestora posąg Pioruna kijowskiego był drewniany, z głową ze srebra i wąsy złotemi. Musiał posiadać kątynę, gdyż miał ją w Nowogrodzie; i P ateryk kijowski donosi, o burzeniu świątyń w krainie rostowskiej. W Sinopisie kijowskim z n a j d u j e się podanie opowiadające przygody posągu P i o r u n a . „Ludzie sędziwi twierdzą: jako posąg P e r u n a , wleczony przez nowochrzczeńców, z góry do Dniepru, stękał i jęczał by położnica; i dlatego, górę tę, nazwano Brzemieniem-czarta. Kiedy Dnieprem p ł y n ą ł , bałwochwalcy wołali n a ń — „ w y d y b się!” (wydybisia, uwolń się z dyb.): jakoż zatrzymał się u brzegu w miejscu dziś zwanem Wydybiczy: atoli, chrześcijanie, uwiązali mu kamień u szyi i utopili.

Wiara Słowian z obrzędów, klechd, pieśni ludu, guseł, kronik i mowy słowiańskiej wskrzeszona , 1880 na pdst. Latopisu Nestora, ok. 1113 r.

Posąg z Maliszewa

I jeszcze uzupełnienie z forum historycznego:

„Ponadto o odkryciu tym w Maliszewie piszą w „Archeologia Polski”, tom 42, str. 298 z 1997, że znaleziony posąg w Maliszewie został zniszczony przez samych odkrywców. Natomiast Małgorzata Kowalczyk w „Wierzenia pogańskie za pierwszych Piastów”(Łódź 1968) na str. 63 pisze, że zniszczony posąg wykonany był z masy solnej z domieszką piasku. Posąg miał 3 m wysokości i miał rogi lub wąsy.

Posąg na kopcu Wandy

Posąg z Kołbacza

Gdzieś czytałam, że ten posąg nie jest autentyczny, a jego zwariowana i nieprzystająca do Słowian forma to raczej potwierdza, ale jako zwariowany kamienny zabytek – odnotujmy.

Posągi z Iwankowców, Stawczan i inne z regionu Naddniestrza na Ukrainie

Płaskorzeźba z Arkony

Wmurowana w pochodzącą z XIII wieku zakrystię kościoła Altenkirche w Ranie.

Płaskorzeźba z Rugii

Druga płaskorzeźba wmurowana w ścianę drugiego najstarszego kościoła w okolicy Rugii.

Płaskorzeźba ze Słupska

Słup Światowida

Kościół w Lipnicy Murowanej z końca XV w. to jeden z najstarszych i najcenniejszych kościołów drewnianych w Małopolsce, wpisany w 2003 r. na Listę UNESCO. Według tradycji zbudowano go w 1141 r. na miejscu pogańskiej gontyny, z której podobno pochodzi tzw. słup Światowida, wspierający z tyłu ołtarz św. Leonarda.

Europejskie Dni Dziedzictwa, https://edd.nid.pl/wydarzenia/czy-wiesz-gdzie-znajduje-sie-slup-swiatowida/

Słup drogowy z Konina

W mieście stoi tzw. „Słup Koniński” którego pochodzenie jest kwestią sporną: najstarszy w Europie (poza Rzymem) znak drogowy, czy posąg pogańskiego boga? Mimo iż napis na nim umieszczony, informujący że wyznacza połowę drogi z Kalisza do Kruszwicy (52 km), pochodzi z 1151 roku, to jego ogromne podobieństwo do kręgla ze Ślęży pozwala przypuszczać, że posąg jest starszy. Być może zanim został znakiem drogowym był więc pogańskim posągiem przy którym odprawiano obrzędy

Relikty przedchrześcijańskich kultów, wierzeń i obyczajów religijnych na terenie Wielkopolski. Propozycja szlaku turystyczno-kulturowego, Justyna Kuchta, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu,Turystyka Kulturowa, Nr 7/2012

Słup w Puszczy Zielonej

Stele z Podlasia

Stele kojarzą nam się z druidami i Obelixem, a tymczasem na Podlasiu jest kilkadziesiąt zachowanych cmentarzy stelowych. W przeszłości było ich pewnie więcej, bo nie zawsze rzucają się w oczy, a że mieszczą się zwykle na polach i pagórkach, to łatwo je zaorać.

Od paru lat bada je Hubert Lepionka z Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Pierwsza wersja była taka, że to groby Jaćwingów. Obecnie zakłada się, że to pochówki biednych ziemian, których nie było stać na pogrzeb na prawdziwym cmentarzu.

„Najciekawsze są powtarzające się nawet od okresu poprzedzającego II wojnę światową informacje, że to, czy inne cmentarzysko jest miejscem pochowania dwóch różnych wesel, które spotkawszy się, w bijatyce wymordowały się wzajemnie”

mówi Lepionka w informacji prasowej na ten temat: https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C77283%2Cpodlaskie-cmentarzysk-stelowych-bylo-wiecej-niz-sadzili-naukowcy.html

Świętowit z Wolina

umowna nazwa drewnianej figurki kultowej odkrytej w 1974 roku^[1] na wyspie Wolin.

Odkryto cztery egzemplarze figurki^[1], datowane na IX/X wiek. Wszystkie są niewielkie (ok. 6 cm) i przedstawiają czterotwarzową postać, utożsamianą ze Świętowitem. Obok wyobrażeń Świętowita znaleziono na Wolinie pochodzące z tego samego okresu figurki falliczne.

Posągi z Fischenrinsel

Wśród znalezisk rzeźby słowiańskiej ogromną wagę mają odkrycia z wyspy Fischerinsel(Wyspy Rybackiej) – osady słowiańskiej na jeziorze Tollensee koło Neubrandenburga. Odkryto dwa drewnianeposągi datowane od XI do XII wieku.

Pismo Folkowe, https://pismofolkowe.pl/artykul/miejsca-poganskiego-kultu-slowian-2982

Wesoły tancerz

Kamień wmurowany w ścianę kościoła w Walgast (Niemcy).

Znicz z Krajnej

Przy wejściu stoi granitowy cokół znicza z czasów pogańskich. Dziś pełni rolę kropielnicy.

SANKTUARIUM MARYJNE W GÓRCE KLASZTORNEJ – PRZEWODNIK, https://gorkaklasztorna.com/przewodnik-po-sanktuarium

Co ciekawe, na Górce Klasztornej jest najstarsze sanktuarium w Polsce, bo w 1079 roku na dębie miała tu objawić się Matka Boska. Jeszcze tylko polecę bloga, na którym są zdjęcia m.in. kamiennego kręgu z tej góry.